BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA OSMANLI KADINLARI VE DEVLET

Yazar: ZEYNEP KUTLUATA
Danışman: YRD. DOÇ. DR. YUSUF HAKAN ERDEM
Yer Bilgisi: Sabancı Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı
Konu: Tarih
Dizin: Birinci Dünya Savaşı; Toplumsal cinsiyet

Doktora Tezi (2014)

“Bu tezde Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı kadınları ve devlet arasındaki ilişki biçimlerine odaklanılmaktadır. Basılı yayınlar, arzuhaller ve telegraflar üzerinden askeri kriz döneminde kadınları vatandaş olarak tanımlayan söylem ve pratikler analiz edilmektedir. Kadınların savaş dönemindeki sorumlulukları hakkında dergilerde, özellikle kadın dergilerinde, yayınlanan makalelerin yakın okuması yapılmaktadır. Bunun yanı sıra, 1914-1918 arasında, Osmanlı kadınları tarafından yazılan arzuhal ve telgraflar incelenmektedir. Farklı etnik, dinsel ve sınıfsal kimliklerden kadınlar ekonomik güçlükler hakkında, ordu mensupları, memurlar ve eşrafla ilgili sıkıntılarını dile getirmek üzere, tutuklanan ve sürülen ya da savaş tutsağı olan akrabaları ile ilgili olarak, din değiştirmek ya da Osmanlı tabiiyetine geçmek için devlete arzuhaller ve telgraflar aracılığıyla başvuruda bulunmuşlardır. Bu kadınlar, devlete gönderdikleri telgraf ve arzuhallerde kendilerini “anne”, “eş”, “kızkardeş” ve “kız evlat” olarak tanımlamışlardır. Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı kadınları ve devlet arasındaki vatandaşlık ilişkisi karmaşıktır. Bu ilişkiye yoğunlaşmak, bir taraftan dönemin kadınlara ve kadınlıklara ilişkin hegemonik perspektifleri açığa çıkarmaktadır. Diğer taraftan da savaş koşulları kadınlar ve devlet arasındaki ilişkide halihazırda var olan gerilimleri görünür kılmakta ve yeni ilişki olasılıklarını gündeme getirmektedir. Birinci Dünya Savaşı’nda kadınlar için “ideal” vatandaşlığı “milletin” anneleri olarak görevlerini yerine getiren kadınlar üzerinden tanımlayan söylemler, “ideal” ve “gerçek” anneler arasındaki boşluğa işaret etmektedir.

Anahtar kelimeler: Birinci Dünya Savaşı, kadınlar, Osmanlı Devleti, vatandaşlık, arzuhal, annelik, dulluk”