VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, VAKFİYE ARŞİVİ

Günümüze kadar vücut bulmuş olan vakıfların hukukî dayanağını teşkil eden belgelerin toplandığı en büyük arşivdir. Selçuklu, Beylikler, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine ait kayıtları içerir. Arşivde 2370 adet vakfiye ve kütük defteri bulunmaktadır. Bu defterlerde ise 27.021 adet vakfiye ve benzeri belge ile çeşitli işlemlere ait belgeler bulunmaktadır.

Arşivde yer alan başlıca defterler şöyledir:

  • Vakfiye defterleri: En kısasından en uzununa kadar muhtelif vakfiyelerin kayıtlı olduğu defterlerdir.
  • Esas defterleri: H. 1300/1882 M. tarihinden sonra tutulmaya başlanmış ve vakıfların şahsiyet kayıtları ile hizmetlilerinin tayin ve tedavül kayıtları gibi işlemleri ihtiva ederler.
  • Hazine defterleri: Bu defterlerde H. 1300’den evvelki tarihlerden itibaren tutulmuş kayıtların şahsiyet kayıtları mevcuttur. H. 1300’den sonra Esas defterlerine nakledilmemiş olan kayıtlar burada bulunmaktadır.
  • Fihrist defterleri: Yukarıda bahsedilen defterlerin fihristleridir.
  • Tafsil defterleri: 1300 tarihinden sonra vakıfların zabıt işlemlerinin, tevliyetle ilgili kayıtların ve hayır hizmetlerini yapan görevlilerin tayin, azil ve buna benzer muamelelerinin tafsilâtlı olarak kaydedildiği defterlerdir.
  • Ferman tafsilleri defterleri: Burada padişah fermanları yazılıdır.
  • Ahkâm defterleri: Vakıflarla ilgili, Padişahlar tarafından verilmiş olan hüküm ve emirlerin yazılı bulunduğu defterlerdir. Bu defterlerde atama, bakım-onarım, müdahalelerin men’i, gelir-gider, keşif, tahsis ve benzeri konuları içeren, bir üst makamı bilgilendirme ve saltanat makamından ferman çıkarılması için yazılan karar ve tezkire gibi belgeler bulunmaktadır.
  • İlmühaber defterleri: Vakıf yetkilileri ile vekillerinin verdiği vesikalara dair kayıtları ihtiva eder.
  • Hurufat defterleri: Bu defterlere, alfabetik esasa göre sıralanmış vakıf teşkilâtlarının her ne konuda olursa olsun her günkü muameleleri yazılmıştır.
  • Ferman fihristleri defterleri: Fermanlardan aramayı kolaylaştırmak için düzenlenmiş rehberlerdir.
  • Nizâmât defterleri: Bunlar yalnız İstanbul Vakıf Teşkilâtına ait işlemleri tafsilâtlı şekilde ihtiva eder.
  • Maaş defterleri: 2762 sayılı Vakıflar Kanununun neşrinden evvel vakıftan intifa hakkı alanlarla muhtaç aylığı alanları gösterirler.
  • Mühür tatbik defterleri: Vakıflar Teşkilâtı idarî yetkililerinin şahsî ve resmî mühürlerinin bulunduğu defterlerdir.
  • Hüccet defterleri: Vakıf alâkalıları ve hizmetlileri arasındaki ihtilâflarla vakıf olan köylerin sınır ihtilâfları mevzuunda vakıf mahkemeleri veya diğer mahkemelerce verilmiş yazılı hükümleri ihtiva ederler.
  • Şurut defterleri: Bazı tevcih muamelelerinin kayıtlı olduğu defterlerdir.
  • Hülâsa defterleri: Daha çoğu İstanbul olmak üzere Anadolu teşkilâtında mütevelliler ve diğer vakıf hayır hizmetlerini ifa eden vazifelerin tayin ve azillerine dair kayıtları gösterir defterlerdir.
  • İntifa hakkı defterleri: 2762 sayılı Vakıflar Kanununun neşrinden sonra zaptedilen vakıfların alâkalılarına tahsis edilmiş intifa hakkı miktarıyla vakıftan intifa edenleri gösterir.
  • Köye devir defterleri: Hayrat ve mevkufatı aynı köy sınırları içinde bulunan vakıfların o köyün ihtiyar heyetine devrine dair muamelelerin kayıtlı olduğu defterlerdir.
  • Şart tebdili defteri: Kanunen veya fiilen bugün için yerine getirilmesi mümkün olmayan vakıf şartlarının zamanın şartlarına uygun olarak değiştirilmesi hakkındaki kararların tesciline ait defterlerdir.
  • Tevzin defterleri: Vakıf gelirinin artması veya eksilmesi halinde tahsislerin vakıf gelirine nispetle düzenlenmesine dair karar ve cetvellerin tesciline dair defterlerdir.
  • Tercüme defterleri: Arapça vakfiyelerin Türkçe tercümelerinin yazılı olduğu defterler.
  • Tesis defterleri: 2762 sayılı Vakıflar Kanunun neşrinden sonra yapılan tesislerin kaydına mahsus defterlerdir.

Arşivin katalog taraması yapılmasına imkan verecek bir internet sitesi maalesef bulunmamaktadır, fakat arşivin detaylı içeriklere sahip bir internet sitesi mevcuttur. Arşive ait internet sitesine buradan ulaşabilirsiniz.

Ankara’da bulunan arşivde araştırma yapmak isteyenler Vakfiye Arşivi Müdürlüğü’ne hitaben ve araştırmayı şahısları ya da hangi kurum adına yürütmek istediklerini, hangi dosyalar üzerinden inceleme yapmak istediklerini, adres ve telefon bilgilerini içeren bir dilekçe ve nüfus cüzdanlarıyla kuruma başvurmalıdırlar.