1875-1925 YILLARI ARASINDA ADANA, ANTAKYA, ANTEP, MARAŞ VE MERSİN BÖLGELERİNDE MİSYONERLİK FAALİYETLERİ VE ERMENİ OLAYLARI

Yazar: MUSTAFA ÇABUK
Danışman: PROF. DR. AHMET EYİCİL
Yer Bilgisi: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı
Konu: Tarih

Doktora Tezi (2013)

“Osmanlı Devleti’nde barış içinde yaşayan Ermeniler, 1870’lerden itibaren bağımsızlıklarını elde etmek için isyanlar çıkarmaya başladılar. 1878 Ayestefanos ve Berlin Antlaşmasının imzalanmasıyla Ermeni sorunu uluslararası bir konu haline geldi. Bu sorunun ortaya çıkmasında ve uluslararası bir konu haline gelmesinde misyoner örgütlerinin önemli bir etkisi oldu. Misyoner örgütleri, Ermeni olaylarının hazırlık safhasında, çıkışında ve sonrasında sorunun önemli bir teşvikçisi oldular. İngiltere, Fransa, Amerika Birleşik Devletleri ve Almanya gibi büyük devletler, kendi ülkelerine ait misyoner örgütlerinin faaliyetlerini destekleyerek bunları siyasi çıkarları doğrultusunda dış politikalarında araç olarak kullandılar. Adana, Antakya, Antep, Maraş ve Mersin bölgelerinde, 1875- 1925 yılları arasında Ermeni isyanları meydana geldi. Bu isyanları buralarda faaliyette bulunan Katolik ve Protestan misyonerleri destekledi. Misyonerler bölgedeki eğitim, sağlık ve dini alanlarda faaliyetlerde bulunurken özellikle Hıristiyan olan Ermenilere yakınlık gösterdi. İsyanların çıktığı zamanlarda misyonerler bunları destekleyici faaliyette bulundu. Çeşitli bahane ve vesilelerle Ermeni isyanlarına kaynak ve zemin hazırladı. Çünkü misyonerler hizmetlerini yürütürken Müslüman halk arasında başarılı olamıyordu. Bütün mesaisini, farklı mezheplerde olan Ermenileri kendi yanlarına çekmeye harcıyordu. Örnek olarak Adana’da faaliyette bulunan misyonerler, 1909’da ortaya çıkan Adana Ermeni isyanında asileri destekledi. 1915 yılı zorunlu iskânı, 1914-1918 yılları arasındaki I. Dünya Savaşı ve 1918 sonrası başlayan Fransız işgali sırasında okul ve eytemhane gibi kurumlarında Ermenileri himaye etti. Misyonerler, bölgede yabancı devletlerin desteğiyle Müslüman halkı katleden Ermeni asileri, ‘Müslümanlar Ermenileri öldürüyor’ şeklinde rapor ederek Batı kamuoyuna sundu. Bulundukları bölgelerden isyanlarla ilgili gönderdikleri raporlar ve mektuplar Ermeni asiler lehine ve meşru müdafaasını yapan Müslümanlar aleyhine idi. Misyonerlerin konumlarından dolayı gönderdikleri etkili raporları Avrupa ve Amerika basınında taraflı olarak yayımlandı. Bu şekilde hareket eden misyonerler, yurt dışında Ermeni asiler lehine propaganda yaptılar. Bu tarafgirlik günümüzde de Ermeni propagandasının yapılmasına sebep olmaktadır. Yüzyıl öncesinde misyonerlerin gönderdikleri raporlar ve mektuplar Ermeni iddialarının dayanakları olarak kullanılmaktadır.”