KÂZIM (İNANÇ) PAŞA: HAYATI, ASKERÎ VE SİYASÎ FAALİYETLERİ (1880-1938)

Yazar: ÖZLEM ELİF POLAT TAŞ
Danışman: DOÇ. DR. VAHDET KELEŞYILMAZ
Yer Bilgisi: Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Bölümü / Tarih Anabilim Dalı / Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı
Konu: Biyografi; Tarih

Doktora Tezi (2008)

“Çalışmamız, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin mimarlarından biri olan Kâzım Paşa’nın Millî Mücadele Dönemi öncesi ve Millî Mücadele Dönemi içindeki askerî faaliyetlerini ve Cumhuriyet Dönemi siyasî faaliyetlerini ortaya koymaktadır. Bu noktada çalışmamız, Kâzım Paşa’nın 1880 yılında doğumundan 1938 yılında vefatına kadar geçen süreç içinde hayatını ve faaliyetlerini aydınlattıktan sonra, onun hayatını ana fikir kabul ederek, onu devrin önemli askerî ve siyasî aktörlerden biri haline getiren süreci aydınlatmayı amaçlamıştır. Türk Tarihi’nde önemli tarihî şahsiyetlerden biri olan Kâzım Paşa’nın hayatı ve faaliyetlerinin daha önce planlı bir çalışmayla aydınlatılmadığından hareketle çalışmamız, bu eksiği gidermeyi amaç edinmiştir. Bu kapsam ve amacı içeren tezimiz, Başbakanlık Cumhuriyet, Millî Savunma Bakanlığı, Genelkurmay ATASE, Kara Harp Okulu, TBMM, İçişleri Bakanlığı, Emekli Sandığı, Kara Kuvvetleri Komutanlığı Arşivleri, Türk Tarih Kurumu, TBMM, Genelkurmay ATASE Kütüphanelerinden faydalanarak elde edilen belge, resmî yayın, hatıralar, makale ve telif-tetkik eserlerin değerlendirilmesi sonucunda hazırlanmıştır. Bu çalışma ile varılan sonuca göre Kâzım Paşa; yeni kurulan bir devletin mimarları olmuş bir nesle mensuptur. Balkan ve Birinci Dünya Harbi’nde önemli askerî görevlerde bulunmuştur. Bu dönemde, Çanakkale Cephesi’nde Beşinci Ordu Komutanı ve Sina-Filistin Cephesi’ndeki Yıldırım Orduları Grubu Komutanı Alman Generali Liman von SANDERS’in Kurmay Başkanı olmuştur. Liman Paşa ile yakın arkadaşları olan birlik komutanlarının arasında denge görevi görmüştür. Mütareke Dönemi’nde Osmanlı Genelkurmayı içinde ikinci başkan olarak Anadolu’daki Millî Mücadele’ye büyük destek vermiş, Mustafa Kemal ve diğer vatansever subayların Anadolu’ya geçmesi ve geniş yetkiler almasında büyük çaba göstermiştir. Damat Ferid Paşa ve Millî Mücadele kadrosuyla uzlaşma sağlamaya çalışmıştır. Anadolu’ya geçtikten sonra Garp Cephesi’nde Altıncı Kolordu Komutanı olarak büyük yararlılıklar göstermiştir. Cumhuriyet Dönemi’nde rejime yönelen Şeyh Said İsyanı’nı Komuta ettiği Üçüncü Ordu ile bastırmıştır. Samsun Valiliği döneminde şehri bayındır hale getirmiş, 1930 seçimlerin izlediği tutumla bu şehirde Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kazanmasına sebep olmuştur. Bu sonuç üzerine görevinden alınmışsa da İzmir’den mebus seçilerek IV. ve V. Dönem TBMM içinde yer almıştır.
Anahtar Sözcükler: Beşinci Ordu, Osmanlı Erkân-ı Harbiyeyi Umumiye Riyaseti, Altıncı Kolordu, Üçüncü Ordu Müfettişliği, Samsun Valiliği”