OSMANLI-AMERİKAN SİYASİ İLİŞKİLERİ (1776-1917)

Yazar: ÇAĞRI ERHAN
Danışman: PROF.DR. BAHAEDDİN YEDİYILDIZ
Yer Bilgisi: Hacettepe Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü
Konu: Siyasal Bilimler; Tarih; Uluslararası İlişkiler

Doktora Tezi (2000)

“Bu çalışmada, Osmanlı Devleti ile ABD arasındaki siyasî ilişkiler, başlangıcından sonuna değin incelenmiştir. Osmanlı-Amerikan ilişkileri gayriresmî olarak XVIII. yüzyılın son yirmi yılında başlamış, İSO’da imzalanan ticaret antlaşmasından sonra iki devlet arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasıyla resmî bir nitelik kazanmış, XIX. yüzyıl boyunca çeşitlenerek gelişmiş ve 1917’de sona ermiştir. Tezin Giriş bölümünde, böyle bir çalışma yapılmasının sebepleri, ulaşılmak istenen amaçlar, tezin araştırma safhasına ilişkin bilgiler, konuların sunumunda izlenen yöntem ve tez boyunca sınanacak varsayımlar ortaya konulmuştur. Giriş’te ayrıca, ilişkilerin başladığı XVIII. yüzyılın sonunda her iki devletin içinde bulunduğu genel siyasî ve ekonomik durumla ilgili bilgiler sunularak, Osmanlı Devleti ile ABD arasındaki benzerlikler ve farklılıklar vurgulanmıştır. ‘Osmanlı ile Amerikalı’nın Tanışması’ başlığını taşıyan Birinci Bölüm’de, önce ABD ile Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika toprakları arasında yürütülen ilişkiler ile Amerikalı tacirlerin ve misyonerlerin Levant bölgesine gelişleri ve bu bölgede gerçekleştirdikleri faaliyetlere değinilmiştir. Ardından da, 1830’da iki devlet arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasına kadar geçen süreç detaylarıyla anlatılmıştır. ‘Artan ve Çeşitlenen Osmanlı-Amerikan İlişkileri’ başlığını taşıyan İkinci Bölüm, ilişkilerin her yönüyle genişlediği 1830-1867 dönemindeki gelişmeleri kapsamaktadır. Bu bölümde diplomatik ve ticarî ilişkilerin kapsam ve boyutlarına değinildikten sonra, iki devlet arasında ortaya çıkan ve siyasî ilişkileri etkileyen sorunlar incelenmiştir. Üçüncü Bölüm, ‘Doğu Sorunu ve ABD’ başlığını taşımaktadır. ABD’nin İç Savaş’tan sonra yayılmacılığa başlaması ve bu çerçevede Osmanlı Devleti’ne yaklaşımında meydana gelen değişikliklerin irdelendiği bu bölümde önce, Osmanlı topraklarında patlak veren ulusal ayaklanmalar ve Filistin’e Yahudi göçü sırasında ABD’nin takındığı tavır ve bunun siyasî ilişkilere yansımaları konularına değinilmiştir. Ardından da Osmanlı Devleti’nin, XIX. yüzyılın sonlarında ABD ile dostluk kurma arayışları hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü Bölüm’de son olarak, II. Meşrutiyetin ilanından sonra Osmanlı-Amerikan ilişkilerinin ulaştığı düzey ve diplomatik ilişkilerin ermesi sürecine yer verilmiştir. Sonuç bölümünde, Giriş’te yer verilen varsayımların, Tez boyunca sınanmasıyla ulaşılan dokuz sonuç sıralanmıştır. Tezin sonunda, 1830 ve 1862 Osmanlı-Amerikan antlaşmalarının metinleri, iki ülke arasındaki ticaret hacmini ortaya koyan rakamsal veriler ve İstanbul’da ve Washington’da görev yapmış, Amerikalı ve Osmanlı diplomatların isim listeleri ek olarak sunulmuştur.”