AHMED CEMAL PAŞA (1872-1922) ASKERİ VE SİYASİ HAYATI

Yazar: NEVZAT ARTUÇ
Danışman: PROF.DR. BAYRAM KODAMAN
Yer Bilgisi: Süleyman Demirel Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı
Konu: Tarih

Doktora Tezi (2005)

“Bu çalışmanın amacı Osmanlı Devleti’nin son on yılına damgasını vurmuş olan İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin üçüncü ismi Ahmed Cemal Paşanın askeri ve siyasi hayatını inceleyerek, söz konusu dönemin tartışmalı konularına açıklık getirmektir. Çalışmamızın temel çıkış noktası bu güne kadar Cemal Paşayla ilgili müstakil bilimsel bir çalışmanın yapılmamış olması ve bu dönemle ilgili yazılıp söylenenlerin çoğunun dedikodudan ileriye gitmemiş olmasıdır. Tezimiz girişten sonar dört bölümden oluşmaktadır. Girişte, II. Meşrutiyet Dönemi’yle ilgili genel bir değerlendirme yapılmıştır. Birinci bölümde; Cemal Paşanın ailesi, doğumu, tahsil hayatı, şahsiyeti hakkında bilgi verilmiş, tam bir İttihatçı olduğu vurgulanmış ve özellikle imar-iskan faaliyetlerinde gerekli deneyime sahip olduğu belirtilmiştir. İkinci bölümde, Cemal Paşanın Birinci Dünya Savaşı’na kadar almış olduğu siyasi ve askeri görevleri ve bu görevleri sırasındaki başarılı icraatları ele alınmıştır. Buradan hareketle, Paşanın üzerine aldığı bir görevi başarıyla yerine getirme arzusuna sahip olduğu ve İttihat ve Terakki içerisinde hızla yükselmeye başladığı hatta İstanbul Muhafızlığı sırasında İttihat ve Terakki’nin bir numaralı ismi haline geldiği ifade edilmiştir. Üçüncü bölümde, Cemal Paşanın Bahriye Nazırlığı’na tayiniyle birlikte oldukça geniş çaplı bir reform hareketi başlattığı, ülke içerisindeki sivil toplum örgütleriyle yakın ilişki kurduğu, Birinci dünya Savaşı öncesi İtlaf Devletleri yanlısı politikalar izlediği ve IV. Ordu Kumandanı olarak katıldığı askeri harekatlarda başarılı olduğu ortaya konulmuştur. Ayrıca, Cemal Paşanın Suriye’de tesis ettiği müthiş otorite, Arap milliyetçi hareketlerine engel olma çabaları ve Tehcire maruz kalan Ermenilere yapmış olduğu insancıl yardımlar gözler önüne serilmiştir. Dördüncü Bölümde ise, Cemal Paşanın iç ve dış baskılar nedeniyle ülkeyi terketmek zorunda kaldığı, bu sure zarfında Mustafa Kemal Paşayla sürekli irtibat kurarak Milli Mücadele’ye destek verdiği belirtilmiştir. Ayrıca, Enver Paşanın Orta Asya’da başına buyruk hareketlerinin Cemal Paşanın bütün çabalarının boşa gitmesine ve hayatının tehlikeye girmesine neden olduğu vurgulanmıştır. Sonuçta, Cemal Paşanın Tiflis’te bir Rus-Ermeni komplosuna kurban gittiği ve cenazesinin Kazım Karabekir Paşa tarafından getirtilerek Erzurum’a defnedildiği ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: II. Meşrutiyet Dönemi, İttihat ve Terakki, Enver Paşa, Talat Paşa, Cemal Paşa, Suriye.”