I. DÜNYA SAVAŞI’NDA İSTANBUL BASININDA EĞİTİM (İKDÂM, TANİN, TERCÜMÂN-I HAKİKAT GAZETELERİNE GÖRE)

Yazar: HAMİDE KILIÇ
Danışman: DOÇ. DR. MUSTAFA AYDIN
Yer Bilgisi: İstanbul Üniversitesi / Eğitim Bilimleri Enstitüsü / İlköğretim Anabilim Dalı / Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalı
Konu: Eğitim ve Öğretim

Yüksek Lisans Tezi (2014)

“I. Dünya Savaşı Osmanlı Devleti’nin yenilgilerle sonuçlanan Trablusgarp (1911-1912) ve Balkan Savaşları’nın (1912-1913) yaklaşık bir yıl sonrasında patlak verdi. Devlet, her alanda olduğu gibi, eğitim alanında da çalışmalar yapıp uygulamayı hedeflemekteydi fakat savaş koşulları bu uygulamaların hayata geçmesine engel olmuştur. Dönemin basını, bir yandan cepheden haberler verirken bir yandan da toplumun durumunu ortaya koyan haberlere yer vermiştir. Yaşanan yiyecek sıkıntıları, çekirge istilası, Avrupa’dan ve müttefiklerden gelen haberler, okulların ve Maârif Müdüriyeti’nin ilanları, Türk Ocağı’nın konferans duyuruları, gazi ve asker aileleri için Osmanlı halkının birlikte topladığı paralar vs. yoğun olarak gazetelerde yer almıştır. Savaşın canlı tanıkları olan öğretmenler cephelere giderken aynı durumda olan öğrenciler de cephelere gitmek zorunda kalmıştır. Hayat koşulların ağırlaşmasıyla birlikte yatılı mekteplerin yatılı öğrenci alamaması ve okul kayıtlarında esneklikler görülmeye başlanmıştır. Öğrenciler cephedeki askerler için zaman zaman sokaklarda para toplamışlar zaman zaman harçlıklarını gazilere göndermişlerdir. Savaş cephede olduğu gibi sivil yaşamda da trajedilere yol açmış; okullarda erzak yetersizliğinden işgal nedeniyle nakillere kadar birçok sıkıntı yaşanmıştır. Tüm olumsuz koşullara rağmen eğitim alanında faaliyetler devam etmeye çalışılmış, kanun ve nizamnâmeler çıkarılmış, okullar açılmaya devam etmiş, öğretmenler dahi savaş durumundan etkilenmiş olsalar bile eğitime devam edilmiştir. Ayrıca savaş koşulları öğrencileri de etkilemiş, sosyal faaliyetler boyut değiştirmiş; savaşın başlarında yapılan öğrenci gezileri ve spor faaliyetlerinin yerini savaş ortalarına doğru gazi ziyaretleri ve askerler ve aileleri için yapılan bağışlara bırakmıştır. Osmanlı Devleti bu dönemde de eğitim alanında her türlü katkıyı nişanlar vererek onurlandırmıştır.”