BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA PROPAGANDA FAALİYETLERİ

Yazar: SERVET AVŞAR
Danışman: Y.DOÇ.DR. ORHAN AVCI
Yer Bilgisi: Kırıkkale Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü
Konu: Tarih

Doktora Tezi (2010)

“Birinci Dünya Savaşı’nda uygulanmış olan propaganda faaliyetlerini kapsamlı bir şekilde açıklayan bir inceleme bulunmamaktadır. Bu nedenle; Birinci Dünya Savaşı’na yön veren propaganda faaliyetlerinin savaş öncesi ve savaş zamanındaki etkinliğini gösteren, tarafların uygulamış oldukları propaganda faaliyetlerinin yöntem ve sınırlarını açıklayan, savaş sonrası için oluşturulmak istenen kamuoyunun özelliklerini ortaya koyan bir araştırma yapmak gereğini hissettik. İncelememizin genelinde, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı (ATAŞE) Arşivi, Birinci Dünya Harbi Koleksiyonu’na ait belgelerin incelenip yorumlanması ve karşılaştırılması yapılmıştır. Bunun dışında, yayımlanmış belgeler, gazeteler ve hatıratlar ve bilimsel araştırmalar da konunun gelişimine göre kullanılmıştır. Ayrıca, İngiliz Propaganda Faaliyetlerinin açıklanmasında; Millî Emniyet Hizmeti tarafından 1929 yılında, İngilizce’den Türkçeye çevrilen Altıncı Kitap Propaganda isimli eserin günümüz Türkçe’sine çevrilerek bazı bölümleri kullanılmıştır. Alman Propaganda Faaliyetlerinin açıklanmasında; Birinci Dünya Savaşı’nda Alman Gizli Servisi (III-B Şubesi)’nin başkanlığını yürüten Albay Wilhelm Walther Nikolay’ın orijinal ismi Almanca Nachrichtdienst, Preseund Wolksstimmung in Weikrieg olan ve 1920 Berlin basımlı kitabın, 1925 yılında İstanbul’da, Erkân Umumiye Riyaseti yayını olarak Matbaa-yı Askeriye tarafından ve Bursalı Yarbay Mehmet Nihat imzası ile; İstihbarat Hizmeti, Matbuat ve Efkâr-ı Umumiye İsimli Osmanlıca çevirisinin günümüz Türkçe’sine çevrilerek, bazı bölümleri kullanılmıştır. Böylece, arşiv çalışmamız sırasında rastlamadığımız ve eksikliğini hissettiğimiz hususlar da giderilmiştir. Çalışmamız, giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde temel anlamıyla propaganda kavramı ve önemi üzerinde durduk. Birinci bölümde, İtilâf Devletleri’nin uygulamış olduğu propaganda faaliyetlerini bütün detayı ile inceledik. İkinci bölümde ise İttifak Devletleri’nin uygulamış oldukları propaganda faaliyetlerini inceledik. Bu bölümlerde bahsedilen hususları pekiştirmek amacıyla; Ekler bölümünde savaştaki taraf devletlerin hazırlamış oldukları propaganda beyannamelerinden ve propaganda fotoğraflarından örnekler verdik. Böylece, Birinci Dünya Savaşı’nın kaderinin değişmesinde büyük bir rol oynayan propaganda faaliyetlerinin yöntem ve sınırları ile savaş sonrasında oluşturulmak istenen kamuoyunun özelliklerini belgelere dayalı olarak inceleyerek bu konudaki eksikliklerin önemli ölçüde giderildiği düşüncesindeyim.”