BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN KURULUŞUNDA BİTLİS VE ÇEVRESİNDE İZ BIRAKANLAR

Yazar: ABDULAZİZ KARDAŞ
Danışman: PROF. DR. AZMİ SÜSLÜ
Yer Bilgisi: Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü
Konu: Tarih; Türk İnkılap Tarihi

Yüksek Lisans Tezi (2004)

“Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele’yi konu alan kaynaklarda genel olarak Batı Cephesi ve buradaki örgütlenmeler üzerinde durulurken, Doğu’da özellikle Bitlis ve çevresinde yapılan faaliyetler, kurulan Müdafaa-ı Hukuk Cemiyetleri ve Milis Örgütleri üzerinde yeterince durulmadığını görmekteyiz. Oysa en ücra köy veya nahiyede bile kurulan bir cemiyetin ve bunda görev alanların Birinci Dünya Savaşı, Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda katkıları çok büyüktür. Çalışmamızın birinci bölümünde, Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması, Rusların Bitlis ve çevresini işgal etmesi, bu esnada yapılan faaliyetler, Mustafa Kemal ve sivil halkın Bitlis’i işgalden kurtarma çalışmaları ve şehrin kurtuluşu anlatılmıştır. Bu faaliyetler esnasında Bitlis ve çevresinde yararlık gösteren ordu mensupları ve milis birliklerinde görev alan çok sayıda iz bırakan mülki ve idari amirler, ordu komutanları, din adamları, eğitimciler, sivil halk, milletvekilleri ve aşiret mensupları tespit edilmiştir. İkinci bölümde ise; çeşitli kaynaklardan, resmî ve özel arşivlerden yararlanarak Bitlis’ten Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele’de ön plânda yer almış ve âdeta lokomotif görevi yapanlardan 23 kişinin biyografisi hazırlanmıştır. Çalışmamızın sonundaki, ekler bölümünde ise; şahıslarla ilgili bir çoğu hiçbir yerde yayınlanmamış belge ve fotoğrafları konulmuştur. Bu çalışmanın sonuçlan itibarıyla getireceği yenilik tarihimizin eksik bir noktası olan Doğu Cephesi içindeki Bitlis Cephesi’nden kaynaklanan eksikliği de belirli ölçüde giderecektir. Bu çalışmayla bir temennimiz de huzur içinde yaşadığımız bu vatanı kurtaran şehit ve gazileri, gelecek kuşaklara tanıtmak, onlara karşı minnet ve şükran borcumuzu bir nebze olsun ödemek; diğer araştırmacılardan da adlarını belirleyip de biyografilerini hazırlayamadığımız iz bırakanların tanıtılmasına öncülük etmektir.”