SON DÖNEM OSMANLI AYDINLARININ SÖMÜRGECİLİK VE EMPERYALİZM ALGISI

Yazar: REFİK BÜRÜNGÜZ
Danışman: PROF. DR. MEHMET ÖZDEN
Yer Bilgisi: Hacettepe Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı
Konu: Tarih

Doktora Tezi (2013)

“Haçlı seferleri ve bilahare Amerika kıtasının istila edilmesinden beri Avrupalı siyaset düşünürleri, adalet ve doğal hukuk fikirleri ile Avrupa’nın Avrupalı olmayan halklar üzerinde kurdukları egemenliği birbiriyle telif edebilmenin çabası içerisine girmişlerdir. Özellikle Avrupa’nın geri kalan dünya üzerinde başat güç haline geldiği bir dönem olan XIX. asırda liberal düşünce ile sömürgeci uygulamalar arasındaki gerginlik daha da girift bir hal almıştır. Evrenselci ve eşitlikçi fikirleri savunan muhtelif Avrupalı düşünürler, aynı zamanda sömürgecilik ve emperyalizmin meşruiyetini de müdafaa etmişler ve gayr-ı medeni toplumların kendi özgür kurumlarını kuracak ve öz-yönetimlerini sürdürebilecek noktaya ilerlemesi için, muayyen bir süre bir bağımlılık veya vesayeti öngören ‘medenileştirme vazifesi’ adı altında bu görüşleri, uzlaştırmaya çalışmışlardır. Siyasî tarih olarak bakıldığında, kendi tarihimizde II. Meşrutiyet yılları olarak anımsadığımız dönem, dünya siyaseti açısından XIX. asrın son çeyreğinden I. Dünya Savaşı’nın sonuna kadar sürecek bir kolonyal rekabet çağıdır ve nihayetinde I. Dünya Savaşı’nı intaç edecek kolonyal ihtilaflar ve devletler arası itilaflar dönemine denk gelmiştir. II. Meşrutiyet aydınları, sömürgeci güçler tarafından kendi emperyal yayılmaları için bahane olarak kullanılan başta vazîfe-i temdîn söylemi olmak üzere muhtelif şekillerde tezahür eden sömürgecilik ve emperyalizm uygulamalarını kınamış, hukukî, felsefî, iktisadî ve sosyal geçerliliğini sorgulamışlardır.”