I. DÜNYA SAVAŞI’NDAN MİLLİ MÜCADELE’YE ARTVİN (1914 – 1921)

Yazar: YÜCEL ŞİMŞEK ÇELİK
Danışman: DOÇ. DR. SELÇUK URAL
Yer Bilgisi: Kafkas Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı / Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı
Konu: Türk İnkılap Tarihi

Yüksek Lisans Tezi (2011)

“Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Artvin ili I. Dünya Savaşı ve Millî Mücadele yıllarında Batum sancağına bağlıydı. 93 Harbi’nden sonra imzalanan Berlin Antlaşması’yla savaş tazminatı olarak Rusya’ya bırakılan Artvin ili, 40 yıl Rus işgali altında kara günler yaşamıştır. I. Dünya Savaşı sürerken 1917’de Rusya’da Bolşevik İhtilâli gerçekleşmiş ve Rusya Brest Litovsk mütarekesiyle ile savaştan çekilmiştir. Daha sonra yapılan Brest Litovsk Antlaşması hükümleri gereği halk oylaması yapılmış ve bu oylamada Artvin, halkın % 99 isteğiyle anavatana katılmıştır. Ancak anavatana katılma sevinci çok da uzun sürmemiştir. Çünkü Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkmış ve imzaladığı Mondros Mütarekesi hükümleri gereği Artvin ve çevresi 17 Aralık 1918’de İngilizlerin, onların çekilmesiyle de Gürcülerin işgaline maruz kalmıştır. Bu işgaller sırasında Artvin halkı hem işgal güçleriyle hem de onların silahlandırdığı Ermeni çeteleri karşısında bağımsızlıklarını ve hayatlarını korumak için kendi aralarında teşkilatlanmışlardır. Anadolu’nun her yerinde İtilâf devletlerine karşı büyük mücadeleler verilerek işgal kuvvetlerinin ülkemizden çıkarıldığı bu Millî Mücadele sırasında Artvin ve çevresinin yeniden kazanılması, 23 Nisan 1920’de Ankara’da Mustafa Kemal Atatürk’ün başkanlığında kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’nin askerî ve diplomatik başarılarının sonunda gerçekleşti. Kazım Karabekir Paşa emrindeki 15. Kolordu kuvvetlerinin, 30 Ekim 1920’de Kars’ı kurtarmasından sonra Artvin’in kurtuluşu meselesi, diplomasi yoluyla sağlanmaya çalışıldı. Bağımsız Türk devletinin temellerini atmaya çalışan TBMM hükümeti, 22 Şubat 1921’de Gürcistan Hükümeti’ne verdiği sert bir ültimatom ile Ardahan ve Artvin’in boşaltılmasını istemiş, aksi halde askerî harekâtta bulunacağını bildirilmişti. O sırada Rusya’nın Gürcistan’ı işgale kalkışması Rus – Gürcü savaşını da başlatmıştı. Dolayısıyla bağımsızlığını yeni ilân etmiş olan Gürcistan Cumhuriyeti farklı bir cephede daha savaşacak durumda olmadığından Ankara hükümetinin notasına verdiği 23 Şubat 1921 tarihli cevapta Ardahan ile birlikte Şavşat, Ardanuç ve Artvin’in de terk edeceğini bildirdi. Böylelikle Artvin ve çevresi savaşsız bir şekilde kurtarılarak anavatana tekrar katıldı.”