OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E MUHACİR KOMİSYONLARI VE FAALİYETLERİ: 1860-1923

Yazar: UFUK ERDEM
Danışman: PROF. DR. YAVUZ ASLAN
Yer Bilgisi: Atatürk Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı
Konu: Tarih

Doktora Tezi (2014)

“Osmanlı Devleti son döneminde karşılaşmış olduğu savaşlar ile ortaya çıkan göç sorununu önceleri elindeki mevcut idari birimlerle (Şehremaneti-Zaptiye Nezareti vb.) çözmeye çalışmıştır. Ancak bu birimler bir taraftan sorumlu oldukları işler ile diğer taraftan muhacirlerin sorunlarıyla ilgilenebilecek yapısal güce sahip değillerdi. Bu durum Devleti muhacirler ile ilgilenecek müstakil idari birimler kurmaya yöneltmiştir. Böylelikle muhacir sorunlarını çözmek için değişik zamanlarda çeşitli yapısal farklılıklara sahip Muhacir Komisyonları kurulmuştur. Bu yapısal farklılıklara örnek olarak Balkan Savaşı sonrası komisyon tabiri yerine müdüriyet ifadesi kullanılmaya başlanmıştır. Aynı dönem muhacirler ile birlikte aşiretler sorunu da bu müdüriyetin çalışma alanına dahil edilmiştir. Yine Birinci Dünya Savaşı sırasında kurumun yapısı ve yetkileri genişletilmiş, Aşâir ve Muhâcirîn Müdüriyet-i Umûmiyesi’ne dönüştürülmüştür. Muhacir Komisyonları sürekli olarak bir savaş olayından sonra kuruluyordu. Bir savaşın yaraları sarılmadan sayıları bazen on bin bazen de yüz bine ulaşan göçmen akınına maruz kalmak Devleti oldukça zor durumda bırakmıştır. Muhacirlerin pek çok yaşamsal desteğe ihtiyaç duyması ve mevcut kaynakların yetersiz gelmesi üzerine Devlet ve duyarlı insanlar ülke genelinde ve ülke dışında yardım organizasyonları düzenlemişlerdir. Böylelikle içeride ve dışarıda muhacir komisyonlarına yardımcı olmak için çalışan yardım komisyonları kurulmuştur. Bütün ekonomik yetersizliklere rağmen Devlet yine de göçmenlere arazi, hane, eşya, sermaye ve vergi muafiyeti gibi desteklerde bulunarak elinden gelebilecek her türlü yardımı göstermeye çalışmıştır. Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nin muhacir sorununa yaklaşımı ve sorunları çözmek için kurduğu kurumların incelemesi yapılmaya çalışılacaktır.”