GÖNÜLLÜLÜK VE DİRENİŞ ARASINDA: BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA OSMANLI İNSAN GÜCÜ SEFERBERLİĞİ

Yazar: MEHMET BEŞİKÇİ
Danışman: PROF. DR. SELİM DERİNGİL
Yer Bilgisi: Boğaziçi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Bölümü / Tarih Anabilim Dalı / Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı
Konu: Tarih

Doktora Tezi (2009)

“Bu doktora tezi Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı insan gücü seferberliği deneyimini incelemektedir. Tez Anadolu ve Müslüman nüfus üzerine odaklanmakta ve Osmanlı devletinin, savaşın ortaya çıkardığı sürekli insan seferber etme zorunluluğuyla nasıl baş ettiğini çözümlemeyi hedeflemektedir. Bu sürecin Anadolu’da devlet-toplum ilişkilerini nasıl yeniden şekillendirdiğini irdelemek de tezin hedefleri arasındadır. Seferberlik sürecinde toplumsal aktörlerin devlet karşısında pasif katılımcı olmadıkları, kendilerini ilgilendiren seferberlik politikalarını yeniden şekillendiren tepkiler verebildikleri savunulmaktadır. Seferberliğe katılan insanların bu süreçte verdikleri tepkiler, onların beklenti ve önceliklerinin devletin talep ve beklentileriyle uyuşup uyuşmadığına göre, gönüllü destekten açıkça karşı çıkışa kadar uzanabilmektedir. Bu tepkilerle baş etmeye çalışan devlet aygıtı ise bir yandan politikalarını gözden geçirmek zorunda kalmış, bir yandan da yerel düzeyde iktidarını ve topluma nüfuz etme kabiliyetini artırıcı önlemlere başvurmuştur. Bu tez için yapılan araştırma ağırlıklı olarak Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) ve T.C. Genelkurmay Askeri Tarih Arşivi’ndeki (ATASE) belgelerin yanı sıra, Britanya Ulusal Arşivi’nden (TNA: PRO) belgelere dayanmaktadır. Ayrıca, araştırılan dönemin konuyla ilgili süreli yayınları ve seferberlik sürecine katılmış olan insanların yazdığı anı-günlük tarzı kaynaklara da başvurulmuştur.

Anahtar kelimeler: Birinci Dünya Savaşı, seferberlik, askere alma sistemi, gönüllüler, paramiliter dernekler, bakaya ve firar sorunu, firariler, jandarma.”