ULUSLARARASI PETROL POLİTİKASININ OSMANLI DEVLETİ’NİN YIKILMASINA ETKİSİ

Yazar: DERVİŞ BAŞA
Danışman: YRD. DOÇ. DR. TUĞRUL ÖZCAN
Yer Bilgisi: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı
Konu: Arşiv; Tarih; Uluslararası İlişkiler

Yüksek Lisans Tezi (2013)

“Petrolün varlığı ilkçağlardan beri bilinmekteydi. Bu madde ilkçağlardan günümüze kadar imkânlar ölçüsünde kullanılmıştır. Mumyalamadan sağlığa, aydınlanmadan silah yapımına, yalıtımdan yol yapımına kadar çeşitli sektörlerde petrol ürünleri kullanıldığı bilinmektedir. Petrolün oluşumu, uzun bir süreci kapsamaktadır. Aynı zamanda yenilenemeyen bir maddedir. Sanayi Devrimi ve sonrasındaki gelişmeler petrol ürünlerine çok daha geniş bir tüketim sahası açmıştır. Motorun icadı ve motorlu taşıtların ortaya çıkması bu maddenin önemini birden arttırmıştır. Motorlu araç yakıtı olarak kullanılmaya başlanmasıyla birlikte üretimi ve tüketimi hızla artmıştır. Petrol dünyanın her yerinde kolayca bulunan madde olmadığından dolayı her devletin kendi petrol yataklarına sahip olması mümkün değildir. Maddenin yakıt olarak potansiyeli keşfedildiğinde sanayileşmiş devletler öncelikle bu kaynaklara sahip olmak istemiştir. Doğrudan hâkim olamadıkları yerlerde de sömürgeler veya manda hâkimiyeti kurmuşlardır. Bunun için de bazen ekonomik, bazen siyasi, bazen de askerî tedbirler alarak kaynakları kontrol altında tutmaya çalışmışlardır. Bu süreç içerisinde Osmanlı Devleti bilinen başlıca petrol yataklarının en önemlilerinin bulunduğu büyük bir coğrafyada hâkimiyet sürmekteydi. Irak, Suriye, Libya, Suudi Arabistan, Basra Körfezi, Romanya ve Mısır gibi en zengin petrol rezervleri Osmanlı Devleti’nin elindeydi. Petrolün yakıt olarak kullanılmaya başlandığı 1870’li yıllardan sonra bu topraklar hızla Osmanlı Devleti’nin elinden çıkmaya başlamıştır. Nitekim I. Dünya Savaşı sonunda imzalanan Sevr Antlaşması ile Osmanlı Devleti, zengin petrol yataklarının tamamını kaybetmiştir. Bu topraklar sanayileşmesini tamamlamış olan İngiltere ve Fransa’nın kontrolüne geçmiştir.

Anahtar Kelimeler: Dünya Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu, petrol, motorlu taşıtlar, imtiyaz, Sanayi Devrimi, Romanya, Gelibolu, İskenderun, Van, Irak, Suriye, Musul, Kerkük”