OSMANLI ARŞİV BELGELERİNE GÖRE AYRILIKÇI ARAP ÖRGÜTÜ “EL-LA MERKEZİYE CEMİYETİ” (1912-1916)

Yazar: CAFER YALÇIN
Danışman: DOÇ.DR. FEVZİ DEMİR
Yer Bilgisi: Mersin Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı
Konu: Siyasal Bilimler; Tarih; Türk İnkılap Tarihi

Yüksek Lisans Tezi (2005)

“Osmanlı İmparatorluğu, önemli unsurlarından Arapların yaşadığı Ortadoğu bölgesinde yaklaşık dört yüz yıl boyunca egemenlik kurmuştur. Fransız Devrimi ile dünyaya yayılan ulusçuluk ideolojisi, Osmanlı’nın diğer unsurlarıyla birlikte Arapları da etkilemiştir. XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren gelişmeye başlayan Arap milliyetçiliği, Osmanlı Devleti’nin son döneminde kurulan ayrılıkçı Arap cemiyetleri aracılığıyla bağımsızlık isteği aşamasına gelmiştir. II. Meşrutiyet döneminde kurulan ayrılıkçı Arap örgütlerinden biri de El-Lâ Merkeziye Cemiyeti’dir. El-Lâ Merkeziye Cemiyeti, 1912-1914 arasında I. Dünya Savaşı’nın hemen öncesinde etkin olmuştur. Adından da anlaşılacağı üzere merkeziyetçi yönetim anlayışına karşı çıkan bu cemiyet, Osmanlı Devleti’nin sorunlarına çözüm olarak adem-i merkeziyetçi sistemi önermekteydi. Yayınladığı siyasi programının dışında gizli bir teşkilatlanma dahi oluşturan El-Lâ Merkeziye Cemiyeti, Osmanlı Ortadoğusu’nda Arap milliyetçiliğinin yükselmesi için etkili çalışmalar yapmıştır. El-Lâ Merkeziye Cemiyeti’nin üyeleri arasında milletvekillerinden gazetecilere kadar bir çok önemli Arap milliyetçisi vardı. Bu cemiyeti önemli kılan bir başka etken de I. Dünya Savaşı’nın hemen öncesinde Arap ayrılıkçılığı hareketini kendi bünyesinde toplamasıdır. Osmanlı Devleti’nin en çok çekindiği Arap örgütü olan El-Lâ Merkeziye Cemiyeti, 1914 sonrasında bütünlüğünü koruyamasa da, üyeleri 1916 Âliye Divan-ı Harbi Örfisi yargılamalarına kadar ihtilalci çalışmalarını sürdürmüşlerdir. I. Dünya Savaşı sürecinde Cemal Paşa’nın bölgedeki Arap milliyetçilerine yönelik tedbirleri ve Âliye yargılamaları sonrasında gerçekleşen idamlar El-Lâ Merkeziye Cemiyeti’nin sonunu getirmiştir.

Anahtar kelimeler: Ayrılıkçı Arap Örgütleri, El-Lâ Merkeziye Cemiyeti, Arap Milliyetçiliği, Arap İhtilali, Arap Bağımsızlık Mücadelesi, Arap İsyanı, Osmanlı İmparatorluğu ve Araplar, Türk-Arap İlişkileri.”